Ograniczenia w obrocie ziemią rolną od 30 kwietnia 2016 roku

30 kwietnia 2016 roku weszła w życie ustawa z dnia 14 kwietnia 2016 roku o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw. Nowe regulacje wchodzą z tym dniem, gdyż 1 maja 2016 roku przestał obowiązywać 12-letni okres ochronny na zakup ziemi rolnej przez cudzoziemców. Celem ustawy jest zagwarantowanie wykorzystania ziemi na cele rolnicze. Główne założenia właśnie zaczynającej obowiązywać ustawy  to wzmocnienie ochrony ziemi rolniczej przed wykupem przez krajowe oraz zagraniczne osoby fizyczne i prawne oraz poprawa sytuacji ekonomicznej polskich rolników.

Zgodnie z nową ustawą państwowa ziemia rolna będzie pozostawać w dyspozycji Agencji Nieruchomości Rolnych, a podstawowym sposobem jej zagospodarowania będą trwałe dzierżawy. Sprzedaż nieruchomości wchodzących w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa będzie wstrzymana przez 5 lat od wejścia w życie ustawy. Zakaz ten nie obejmuje m.in. nieruchomości przeznaczonych na cele inne niż rolne (np. budownictwa mieszkaniowego, czy parków technologicznych), ujętych w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego lub studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. Wśród wyjątków będą też specjalne strefy ekonomiczne, domy i lokale mieszkalne, budynki gospodarcze, garaże, ogródki przydomowe oraz nieruchomości rolne o powierzchni do 2 ha.

Nowa ustawa przewiduje, że co do zasady nabywcami nieruchomości rolnych będą mogli być wyłącznie rolnicy indywidualni. Wyjątkami są m.in. osoby bliskie, Skarb Państwa, kościoły i związki wyznaniowe. W przypadku innych podmiotów sprzedaż ziemi musi zostać potwierdzona zgodą Prezesa Agencji Nieruchomości Rolnych. Z rynku gruntów rolnych w istotny sposób wykluczone zostaną więc spółki i spółdzielnie rolnicze. Nabycie nieruchomości będzie wiązało się wymogiem osobistego prowadzenia gospodarstwa rolnego oraz zakazem zbywania i wydzierżawiania zakupionej ziemi przez 10 lat. Przepisy przedmiotowej ustawy przewidują również ograniczenie w zakresie ilości ziemi kupowanej przez indywidualnych rolników. Zgodnie z nową ustawą rolnik indywidualny będzie mógł posiadać wyłącznie 300 ha, natomiast ci którzy posiadają więcej nie są rolnikiem indywidualnym, a w związku z tym nie będą mogli dokupić więcej ziemi. Każdy będzie mógł kupić grunt rolny, który ma mniej niż 0,3 ha, ale niezabudowanych działek w atrakcyjnych lokalizacjach jest niewiele więc w istotny sposób ograniczy to zakup takich ziem na cele np. budowy domu. Dodatkowe ograniczenie stanowi fakt, że ustawa o gospodarce nieruchomościami zabrania dzielenia gruntów rolnych na działki mniejsze niż 0,3 ha. Rygory ustawy nie dotyczą gruntów rolnych przewidzianych w planie zagospodarowania przestrzennego pod zabudowę, ale plany takie są w gminach rzadkością, więc do momentu ich uchwalenia zakup ziemi będzie dla inwestorów budowlanych w istotny sposób ograniczony.

Na tle niniejszej ustawy toczy się otwarta dyskusja co do jej zgodności z Konstytucją i prawem unijnym. Zapowiadane są skargi do Trybunału Konstytucyjnego w tym zakresie. Wątpliwości co do zgodności tej ustawy z Konstytucją wysuwa m.in. Rzecznik Praw Obywatelskich.